石經(jīng)峪——泰山建筑與石刻之三Gao Ping <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">泰山登山盤道的東側(cè)有一處著名的《金剛般若波羅蜜經(jīng)》摩崖石刻,該經(jīng)文刻于泰山經(jīng)石峪的緩坡石坪上,乃石經(jīng)峪,是泰山最具代表性的石刻之一,也是中國現(xiàn)存規(guī)模最大的佛經(jīng)摩崖刻石之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這里在清代金石學(xué)極為出眾,本圖為清嘉慶年金棨《泰山志》的插圖「</span><i style="font-size:20px;"><u>石經(jīng)峪圖</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代楊守敬敘述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>北齊《泰山經(jīng)石峪》以徑尺之大書,如作小楷,紆徐容與,絕無劍拔弩張之跡,擘窠大書,此為極則</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代馮云鵬在《金石索》闡述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>如印泥畫沙,草情篆韻,無所不備</u></i><span style="font-size:20px;">」。石經(jīng)峪被尊「</span><i style="font-size:20px;"><u>大字鼻祖</u></i><span style="font-size:20px;">」和「</span><i style="font-size:20px;"><u>榜書之宗</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是《泰山圖》(圖源:民國10年 張縉璜《泰山游記》),我將石經(jīng)峪位置標(biāo)注一下。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">汪曾祺這樣描繪石經(jīng)峪:「</span><i style="font-size:20px;"><u>保存較多隸書筆意,但無蠶頭雁尾,筆圓而體稍扁,可以上接石門銘,但不似石門銘的放肆,有人說這和瘞鶴銘都是王羲之寫的,似無據(jù)。王羲之書多以偏側(cè)取勢,經(jīng)石峪非也。瘞鶴銘結(jié)體稍長,用筆瘦勁,秀氣撲人,說這近似二王書,還有幾分道理(我以為應(yīng)早于王羲之)。書法自晉唐以后,都貴瘦硬。杜甫詩“書貴瘦硬方通神”,是一時風(fēng)氣。經(jīng)石峪字頗肥重,但是骨在肉中,肥而不癡,筆筆送到,而不板滯。假如用一個字評經(jīng)石峪字,曰:穩(wěn)。這是一個心平而志堅(jiān)的學(xué)佛的人所寫的字。這不是廢話么,《金剛經(jīng)》還能是不學(xué)佛的人寫的?不,經(jīng)字有佛性</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">郭沫若先生1961年5月8日游泰山時寫下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)字大于斗,北齊人所書。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>千年風(fēng)韻在,一畝石砰鋪。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>閱歷久愈久 摧殘無代無。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>只今逢解放,庶不再模糊</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我們經(jīng)過經(jīng)石峪坊,這是一跨道而立的單門石坊,額題「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)石峪</u></i><span style="font-size:20px;">」,1994年重修。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">穿過石坊,駐足停歇,兩側(cè)蠟梅開始吐綠,沁人心脾,與山色交相輝映。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">從側(cè)面拐彎,有一條山路,這里石經(jīng)峪摩崖石刻在2001年公布為第五批全國重點(diǎn)文物保護(hù)單位泰山石刻之一。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山路口有一塊「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)峪</u></i><span style="font-size:20px;">」碑刻,立于三官廟對面往經(jīng)石裕摩崖刻石右轉(zhuǎn)拐角處,題刻年代不詳,明嘉靖年間鄉(xiāng)貢方元煥所書。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其人,字兩江,歙縣信行人,山東臨清籍。善書名重朝野。嚴(yán)嵩請人讓他寫書屏,許以高第。元煥方赴都會試,聞之稱疾而返,人高其節(jié)。他天性穎慧,明嘉靖十六年丁酉舉人(山東榜)。草書挑達(dá)橫放,有狂旭顛素之態(tài),齊魯人極重之,而江左不重也。有「</span><i style="font-size:20px;"><u>家無兩江字,不是大人家</u></i><span style="font-size:20px;">」之譽(yù)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">進(jìn)入小路,深谷幽靜,有石欄板,左側(cè)為崖壁,右側(cè)為深溝。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">路邊有《暴經(jīng)峪水簾》詩碑刻,其詩句抄錄如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>暴經(jīng)石旁水泠泠,鎮(zhèn)日獨(dú)來倚樹聽;此意世人渾不解,半天矯首萬山青</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>關(guān)西李三才道甫題。萬歷戊子春濟(jì)南府通判閻廷梓、泰安知州劉從仁立石</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">李三才字道甫號修吾,籍貫陜西西安,卒于1623年,是明朝后期重要?dú)v史人物,為東林黨人,在《明史》中有《李三才傳》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">為李三才立此詩碑的濟(jì)南府通判閻廷梓和泰安知州劉從仁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">閻廷梓是隆慶元年舉人,幼年喪父,以宋代的名相范仲淹為自己學(xué)習(xí)的榜樣,奮發(fā)進(jìn)取。中舉之后先后出任河津知縣、真定府通判。遭遇母親丁憂,后來被任命為濟(jì)南府通判,遷深州知州。深州是個強(qiáng)盜猖獗的地方,閻上任后先是以德感化。不到月余,許多舞刀弄棒者散去,重歸田畝。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">劉從仁則是相當(dāng)于舉人副榜的恩貢出身,萬歷十三年任泰安州知州。在任期間以廉正稱。1588年泰安大饑,他開倉賑濟(jì),又煮粥供于就食者。有饑民乘機(jī)為盜,他便恩威并施,盜賊斂跡。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">石砌的路曲折幽僻,一路走來,沒有行人,只見遠(yuǎn)處有石亭。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">高山流水亭曾立于「高山流水亭石壁記」旁,后來遷到此處的,石痕斑駁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代聶劍光《泰山道里記》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>北為水簾,崖多題識。稍西石壁中分,曰仙峽石,又名試劍石;萬恭磨壁為記,并建石亭,額曰‘高山流水’。亭西上舊有聽雨軒。轉(zhuǎn)而東為龍泉峰,又曰栲栳崮,石經(jīng)峪水出焉</u></i><span style="font-size:20px;">」。這段描述亭子來歷。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">石亭額題「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水之亭</u></i><span style="font-size:20px;">」,建于明代隆慶六年,傳說中,這座亭子是俞伯牙撫琴的地方,高山流水遇知音的故事,就發(fā)生在這里。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">明代李戴《高山流水亭》寫的就是高山流水亭,李戴曾任山東巡撫,也曾到泰山游覽。詩中,李戴用俞伯牙、鐘子期的故事來歌詠此亭,說彈琴的人不知逝去多少日子了,但高山流水亭還屹立在這里,賦予石亭更深的歷史意蘊(yùn)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">看1924年照片,原「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水亭</u></i><span style="font-size:20px;">」處有一高山流水亭記摩崖碑,銘文刻于經(jīng)石峪西側(cè)崖壁上,至今保存完好。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是1959年照片,亭子還在石經(jīng)峪上方,到1965年為保護(hù)大字,將亭址改為河道,被移到了現(xiàn)在的位置。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亭外橫梁上方書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>源頭活水</u></i><span style="font-size:20px;">」,這四個字來源于宋代朱熹的《觀書有感》:「</span><i style="font-size:20px;"><u>問渠那得清如許,為有源頭活水來</u></i><span style="font-size:20px;">」。正面兩側(cè)石柱有楹聯(lián)「</span><i style="font-size:20px;"><u>天門倒瀉一簾雨;梵石靈呵千載文</u></i><span style="font-size:20px;">」。描繪下雨時,雨水猶如南天門上倒泄下的水簾,水簾漫過「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)石</u></i><span style="font-size:20px;">」,似乎在大聲誦經(jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這楹聯(lián)系明萬歷年間山東巡撫錢岱所題。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">高山流水亭建立后,當(dāng)時有人形容此處:「</span><i style="font-size:20px;"><u>瀑流千派,飛噴字畫,上構(gòu)石亭一,寬容數(shù)人,危壁在后,雪浪在前,每風(fēng)鳴雨響,萬籟俱怒</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《呂氏春秋?本味》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>伯牙鼓琴,鐘子期聽之,方鼓琴,而志在泰山,鐘子期曰:‘善哉乎鼓琴!巍巍乎若泰山?!贂r而志在流水,鐘子期曰:‘善哉乎鼓琴,洋洋乎若流水。’鐘子期死,伯牙摔琴絕弦,終身不復(fù)鼓琴,以為世無足復(fù)為鼓琴者</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亭取其義,亭內(nèi)橫梁上方刻有「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水之亭</u></i><span style="font-size:20px;">」幾字,外側(cè)石柱楹聯(lián)為「</span><i style="font-size:20px;"><u>曬經(jīng)石上傳心訣;無字碑中寫太虛</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亭系明隆慶六年(1572)兵部侍郎萬恭創(chuàng)建,此聯(lián)的題書者為文陸,生平不詳。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">石亭頂部</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">來到石經(jīng)峪,發(fā)現(xiàn)四周是一圈石欄,這是1982年為保護(hù)石坪建了圍欄。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">放眼望去,石坪足有二千平方米,這被譽(yù)為「</span><i style="font-size:20px;"><u>大字鼻祖,榜書之宗</u></i><span style="font-size:20px;">」的刻石所在地,是25億年前巖漿侵入形成的巖體,它的全新生命始于北齊。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此時斜陽草樹,陽光從對面葳蕤的山林中斜射過來,灑滿石經(jīng)上,遙想千年前一夢,滿懷慈悲。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">巨大的蒼灰石坪順勢傾斜著,斑斑駁駁的石面有無數(shù)條水?,那些深凹的字就在其間,字跡似隱似現(xiàn),個別的用油彩涂得鮮紅已經(jīng)褪色,這一道道蒼灰的字?,與天地渾然一體。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">康有為《廣藝舟雙楫》評價(jià)《經(jīng)石峪金剛經(jīng)》云:「</span><i style="font-size:20px;"><u>若有道之士,微妙圓通,有天下而不與,肌膚若冰雪,綽約如處子,氣韻穆穆,低眉合掌,自然高絕,豈暇為金剛怒目耶?</u></i><span style="font-size:20px;">」極贊其自然雍容的氣度。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">它們隸體楷意圓潤寬厚疏密有致,透著一股安然的氣息,沉穩(wěn)地臥在石坪上,有一種灑脫幽遠(yuǎn)的意韻。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是1936年石經(jīng)峪舊照片,這里俗稱曬經(jīng)石,明隆慶年間萬恭書刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>曝經(jīng)石</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">根據(jù)《山東文物志》記載:「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)石峪亦稱《石經(jīng)峪金剛經(jīng)殘字》。位于泰山斗母宮東北山峪的自然坪坡上。石坪南北長40.8米,北部寬60米,南部寬32米,總面積約2064平方米?!督饎偘闳舨_蜜經(jīng)》即刻于石坪浮床上。因保護(hù)不周,土沃塵封,山水激蕩,到乾嘉時僅拓出296字,包世臣即驚嘆為洋洋巨觀。新中國建立后,經(jīng)洗刷剔理,共得1069字,殘存41行,行10字至125字不等。字徑0.5米,有雙勾未刻者,當(dāng)系因故而輟。1967年以后,先后修筑攔水壩,圍以石欄,使溪流改道,以保護(hù)字坪。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>刻石書法渾穆簡靜,筆勢奇古雄秀,體在隸楷之間,歷來為書家所重,贊其“如印泥畫沙”,稱之為“榜書之宗”、“大字鼻祖”。在石坪北部刻有“暴經(jīng)石”3個大字,另北面崖壁上贊頌題刻頗多。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>刻經(jīng)無刊刻時間和書寫者題名,遂使后人聚訟難定。明王世貞道:“俗傳王右軍書,非也。然筆力古勁,非唐人不能作?!泵鲗O克宏謂:“今考其筆法,實(shí)與鄒縣北齊韋子琛刻經(jīng)同出一手?!鼻迦寺檮鈹酁楸饼R梁父令王子椿所作,李佐賢、魏源認(rèn)為書寫者是北齊書僧安道壹。1961年郭沫若來泰山,留下了“經(jīng)字大如斗,北齊人所書”的詩句。今察其筆勢風(fēng)格,與鄒縣鐵山刻經(jīng)一致,應(yīng)是同時代的作品,書寫人也可能是安道壹</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《泰山經(jīng)石峪》,又名《泰山佛說金剛經(jīng)》,為摩崖石刻,北齊天保間刻,刻于山東泰山斗母宮東此一公里山谷之溪床上,是中國現(xiàn)存規(guī)模最大的佛經(jīng)摩崖刻石。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在緩坡石坪上,自東而西刻《金剛般若波羅密經(jīng)》,文獻(xiàn)綜述:「</span><i style="font-size:20px;"><u>采用后秦鳩摩羅什譯本,原本全1卷、32分目、5172字,經(jīng)刻只刻到15分目`特經(jīng)功德 兮`,計(jì)44行,每行125字或10字不等,凡2799字。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>多數(shù)字縱約35厘米,橫40-60厘米,字體介于隸楷之間,因年月久遠(yuǎn),加之溪水沖刷,沙石磨損,據(jù)民國初年統(tǒng)計(jì),僅存960余字,一說現(xiàn)存1043字</u></i><span style="font-size:20px;">」。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">通篇文字氣勢磅礴,用筆圓潤,包融篆隸而妙化為楷,結(jié)構(gòu)規(guī)整,頗含渾穆寬闊之趣。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清楊守敬曰:「</span><i style="font-size:20px;"><u>北齊《泰山經(jīng)石峪》以徑尺之大書,如作小楷,紆徐容與,絕無劍拔弩張之跡,擘窠大書,此為極則</u></i><span style="font-size:20px;">」。用筆安詳從容,雍榮大度,充滿個性。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如果仔細(xì)觀察,每一字每一筆都安排得恰到好處,其中一列能清楚看到「</span><i style="font-size:20px;"><u>福,得見</u></i><span style="font-size:20px;">」幾個字,其中「</span><i style="font-size:20px;"><u>福</u></i><span style="font-size:20px;">」字正處于巖石的錯層處,</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是我在中央民族大學(xué)泰山石刻展拍照的拓片。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">石經(jīng)峪《金剛經(jīng)》沒有刻完,本應(yīng)5127字,但當(dāng)時刻在石經(jīng)峪上的卻只有2799字。這里為啥沒有完工,可能是迫于北周武帝的滅佛運(yùn)動。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">為什么說此刻石經(jīng)歷了如此長時間的洪水沖刷呢?此前經(jīng)石峪《金剛經(jīng)》的刻石之處,正好處于泰山一處瀑布之下,故,千年來此刻石長期被大水覆蓋。為使其免受沖刷,于1967年在崖北筑砌石壩,并更改了水道的位置。1982年又在石坪周圍筑石欄,對該刻石起到了很好的保護(hù)作用。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有幾處描紅沒有褪色,欣賞之余,發(fā)現(xiàn)該刻經(jīng)之字體為楷書,兼含篆隸筆意,字勢也各具情態(tài)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">用筆圓轉(zhuǎn),結(jié)體寬博,章法密而不緊,美學(xué)家楊辛先生贊嘆:「</span><i style="font-size:20px;"><u>顯示了佛法無邊的雄偉氣魄</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宋代蘇軾曾提出過這樣的書法審美思想:「</span><i style="font-size:20px;"><u>真書難于飄揚(yáng),草書難于嚴(yán)重,大字難于結(jié)密而無間,小字難于寬綽而有余</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清代楊守敬云:「</span><i style="font-size:20px;"><u>以徑尺之大書,如作小楷</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">康有為也說:「</span><i style="font-size:20px;"><u>試觀《經(jīng)石峪》,正是寬綽有余耳!</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">斜陽下,每一個字的出現(xiàn)都有其歷史內(nèi)涵,代表當(dāng)年一個個鮮活的生命。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我發(fā)現(xiàn),在石坪高處,也就是陡坡位置,流水沖刷力度大,字痕就淺,低處水流力度相對弱一些,字跡就深。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這里刻鳩摩羅什譯《金剛般若波羅蜜經(jīng)》,被認(rèn)為是國內(nèi)現(xiàn)存規(guī)模最大的佛經(jīng)摩崖石刻。因無題記、經(jīng)主和刻經(jīng)年月,關(guān)于經(jīng)石峪的刻經(jīng)者是誰,聚訟紛紜。有北齊王子春說、東晉王羲之說、南北朝唐邕說、北齊僧安道一說數(shù)種,目前以僧安道一說最為流行。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">民國十八年曾經(jīng)有一個960余字的統(tǒng)計(jì),但其中說的是完整無殘缺的字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我拍照的樂字,字體變化有致,疏密結(jié)合,透露出一種無法言語的美。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是我在中央民族大學(xué)泰山石刻展拍照的拓片。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔著石欄看那一片刻滿金剛經(jīng)石坪,假設(shè)一下,大水漫過經(jīng)石峪的時候,水浸透了每一個字,佛音盛大,就跟誦經(jīng)一樣,這也許就是刻經(jīng)者的本意。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是我在中央民族大學(xué)泰山石刻展拍照的拓片。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">遠(yuǎn)處石壁上有「</span><i style="font-size:20px;"><u>千古奇觀</u></i><span style="font-size:20px;">」、「</span><i style="font-size:20px;"><u>泉水激石</u></i><span style="font-size:20px;">」、「</span><i style="font-size:20px;"><u>冷然清韻</u></i><span style="font-size:20px;">」,展示著水漫經(jīng)文的壯麗景象,妙不可言。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其中「</span><i style="font-size:20px;"><u>冷然清韻</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>明崇禎七年甲戌季春吉日,孔聞詩題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此題刻在經(jīng)石峪《金剛經(jīng)》摩崖刻石北石壁上,刻于明崇禎七年。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孔聞詩字知言,又字四可,號過庭,山東曲阜人,孔子六十二代孫,屬盛果戶。明萬歷四十六年,孔聞詩考中舉人,天啟二年(1622年),孔聞詩與族兄弟孔聞謤同榜考舉進(jìn)士(三甲二百七十四名),初授中書科中書舍人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">最西側(cè)的「</span><i style="font-size:20px;"><u>千古奇觀</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>庚午年秋,馬福祥</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此題刻于民國十九年,馬福祥(1876年2月4日-1932年8月19日),字云亭,甘肅河州人,蒙藏委員會委員長,軍事委員會委員,綏遠(yuǎn)都統(tǒng),安徽省主席,青島特別市市長。北洋將軍府祥武將軍。中華民國時期西北馬家軍領(lǐng)袖,與馬福祿、馬福壽合成西北三馬。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另一側(cè)有「</span><i style="font-size:20px;"><u>枕流漱石</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>甲戌春,南州師眾題</u></i><span style="font-size:20px;">」。題刻年代不詳,為楷書。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這是「</span><i style="font-size:20px;"><u>梵唄清音</u></i><span style="font-size:20px;">」,落款「</span><i style="font-size:20px;"><u>咸豐丁巳蒲月,清苑陳紀(jì)勛題</u></i><span style="font-size:20px;">」。此題刻在高山流水亭稍北石壁上,刻于咸豐七年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在石經(jīng)峪邊上有一塊巨石,上面有碑文,這是明代兵部左侍郎萬恭在朝向石經(jīng)的巖坪旁邊修建了一座亭子,也就是前面介紹的「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水亭</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">巨石側(cè)面上面橫著書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水</u></i><span style="font-size:20px;">」,下面是撰文,作者萬恭撰寫長文以志此事,濟(jì)南府通判王之綱和泰安知州李逢昉這兩位地方官員把此文刻在此亭背后的立壁之上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我查閱資料得知,萬恭為1544年進(jìn)士,正如銘文所示題銜,他官運(yùn)亨通,1572年再次主管河道且治水控流(以故官總理河道)。他在六十天之內(nèi)就以三萬銀兩修建了兩條各長三十七里的堤壩和二十座平水閘。因而,他登臨泰山,禱祝成功。他看到道教太清宮居于泰山峰巔,即命王之綱移除此建筑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">他在《表泰山之顛碑》記述此事并闡釋理由。道觀遮蔽之下的天然巨石也,「</span><i style="font-size:20px;"><u>斯上界之絶頂,青帝之玄冠也……今出之,始返泰山之真而全其尊</u></i><span style="font-size:20px;">」。兵部左侍郎移除此道宮,代之以無偶像的拜山,通過置其亭于特殊位置,此亭高筑于面對《金剛經(jīng)》刻銘的西面,以便「</span><i style="font-size:20px;"><u>登泰山者,得憩息萬祀焉</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">萬恭題記從右向左書寫「</span><i style="font-size:20px;"><u>高山流水</u></i><span style="font-size:20px;">」,然后就是正文如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>兩溪山人書</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>高山流水亭石壁記</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>賜進(jìn)士第、通議大夫、兵部左侍郎、兼都察院右僉都御史、奉敕總理河道、提督軍務(wù)、前大理寺左右少卿、南京鴻膻寺卿、太仆光祿少卿、吏部考功 司郎中、南昌萬恭撰。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>余既表泰山之巔,掠泰麓而南下,則憩曬經(jīng)之石。石廣可數(shù)畝,遍刻梵經(jīng),皆八分書,大如斗,不知何代所為。近有好奇者,則刻《大學(xué)》圣經(jīng)于上端以勝之。余乃大書“暴經(jīng)石”,字皆博可六七尺,刻深三寸,垂不磨,以助其勝。北聳石巖,石若斬截而成,澗泉漫石而下以懸于空,巖若垂萬珠焉。余輒大書“水簾”,字深刻之,水淅淅淅字上,字隱隱匿水中,斯泰山之至奇觀也。已乃穿澗水而西,得石壁,高約十五尺,廣約四十尺,夷出天成,下?lián)?石基。余東向而立,則水簾之泉冷冷出其左,而桃柳數(shù)十株蔚蔚繞其右。余遂依石壁為之亭。亭悉以石,石柱四,直入石基,其深尺有咫;上覆以石板,令永久。登泰山者,得憩息萬祀焉。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>余嗜鼓琴,輒顧從者曰:“夫是倚泰麓之壁也,斯不亦高山乎!夫是臨水簾之泉也,斯不亦流水乎!為子援琴而鼓之,邀泰山之神,聆廣陵之散。若將巍巍乎,志在高山也!又洋洋乎,志在流水也!是謂神品,亦謂神解?!睆恼邜偅烀弧案呱搅魉ぁ?。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>明隆慶六年壬申冬,工部郎中金學(xué)曾,主事張克文、黃猷吉、張登云,副使劉庠,參議蔡應(yīng)陽、余立,僉事郭良、栗在庭。濟(jì)南府通判王之綱,泰安知州李逢暘刻石</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">萬恭建亭七年以后,一位縣官李邦珍增刻了一則短幅刻銘,它刻于石經(jīng)的峭壁,與石亭相對。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">起首為兩個大字「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)正</u></i><span style="font-size:20px;">」,其后為小字,抄錄如下:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>孟軻氏云:“君子反經(jīng)而已矣,經(jīng)正則庶民興。石上之經(jīng)亦經(jīng)也,今以圣經(jīng)反之,故曰“經(jīng)正”。</u></i></p><p class="ql-block"><i style="font-size:20px;"><u>萬歷六年三月,都御史肥城李邦珍書</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">李邦珍在此文「</span><i style="font-size:20px;"><u>經(jīng)</u></i><span style="font-size:20px;">」字暗喻佛經(jīng),也可以指儒家經(jīng)典,承認(rèn)這部佛教典籍是經(jīng)典,但不符合他所謂的正統(tǒng)標(biāo)準(zhǔn),其蘊(yùn)含于儒家經(jīng)典。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">經(jīng)石峪高山流水亭記右側(cè),有題刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>水石陰森</u></i><span style="font-size:20px;">」,行書,刻于明崇禎十五年,左有年款及題名:「</span><i style="font-size:20px;"><u>皇明崇禎十五年壬午秋七月,賜進(jìn)士巡按山東監(jiān)察御史,晉人陳昌言題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">題刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>深趣</u></i><span style="font-size:20px;">」,末題:「</span><i style="font-size:20px;"><u>關(guān)西愚齋白生書</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">題刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>試劍石</u></i><span style="font-size:20px;">」,楷書,左側(cè)有題名「</span><i style="font-size:20px;"><u>柴寅賓題</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這塊摩崖題刻曾多次鐫刻,仔細(xì)觀看,有「</span><i style="font-size:20px;"><u>明萬歷.....</u></i><span style="font-size:20px;">」痕跡。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其中「</span><i style="font-size:20px;"><u>深趣</u></i><span style="font-size:20px;">」其實(shí)是「</span><i style="font-size:20px;"><u>鼓琴深趣</u></i><span style="font-size:20px;">」題刻,款為「</span><i style="font-size:20px;"><u>關(guān)中愚齋白生題</u></i><span style="font-size:20px;">」,前面「</span><i style="font-size:20px;"><u>鼓琴</u></i><span style="font-size:20px;">」二字后被崇禎朝陳昌言「</span><i style="font-size:20px;"><u>水石陰森</u></i><span style="font-size:20px;">」題款所壓。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">站在石經(jīng)峪旁,眼前石刻印跡深深刻畫在斜坡上,斗大的字被雨水沖刷,許多已湮沒在歷史的塵煙當(dāng)中,北齊人為了弘揚(yáng)佛法,刻在這里以求永留不絕,人們一錘一鑿把佛經(jīng)刻在泰山這億萬年的溪床石壁之上。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">這半部佛經(jīng),計(jì)二千字有余,乃浩大工程。當(dāng)初這些刻字是非常深邃的,每個字有半米之寬,一點(diǎn)一豎,一橫一捺,寬廣而仁厚,安然而生動。這是歷史上饋贈給后人的禮物,乃「</span><i style="font-size:20px;"><u>大字鼻祖</u></i><span style="font-size:20px;">」和「</span><i style="font-size:20px;"><u>榜書之宗</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">2025年4月10日</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">參考文獻(xiàn)</p><p class="ql-block">「1」<span style="font-size:18px;">李志剛.</span>歷史的“彈幕”:層累泰山經(jīng)石峪.|社會科學(xué)報(bào),2024</p><p class="ql-block">「2」觀像|雷德侯:巖上評注——泰山石經(jīng)之題刻.北京大學(xué)人文社會科學(xué)研究院,2022</p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">「3」劉傳錄.</span>水石陰森”石刻侵占“深趣”、“萬歷同游”解謎.2019.</p>