去北京動物園尋古探幽淡翁 <p class="ql-block">拍攝器材:iPhone 13Pro</p><p class="ql-block">拍攝地點:北京動物園</p> <p class="ql-block ql-indent-1">甲辰年歲末,走進(jìn)百年北京動物園,尋找解放前的遺跡,觸摸凝固的歷史。</p> <p class="ql-block">?? 農(nóng)事試驗場正門由大門、北樓、東配樓和西配樓組成。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">北京動物園的前身是建于清光緒三十二年(1906年)的農(nóng)事試驗場。開放初期,大門上部有繁復(fù)的磚雕裝飾,上有龍型圖案,中間區(qū)域內(nèi)鐫刻著“農(nóng)事試驗場”五個大字。下部的門頭部分,可有<span style="font-size:18px;">有植物、動物和從事農(nóng)事活動的圖案。</span></p> <p class="ql-block">?? 北京動物園標(biāo)志性的磚雕百年大門。</p> <p class="ql-block">?? 在東邊的拱門上端刻有“日”字,而西邊的拱門上端則刻有“月”字,寓意是“日出而作,日入而息”。</p> <p class="ql-block">?? 2020年10月20日緊鄰磚雕百年大門的西側(cè)開啟了12條智能通道的全新出入口。北京動物園標(biāo)志性的磚雕百年大門進(jìn)入“休假”狀態(tài)。</p> <p class="ql-block">?? 北京動物園標(biāo)志性的磚雕百年大門內(nèi)側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 東配房。</p><p class="ql-block ql-indent-1">農(nóng)事試驗場時期的進(jìn)園東門。</p><p class="ql-block ql-indent-1">據(jù)《西洋鏡1909北京動物園》相關(guān)資料,東配房是售票處(1908年6月16日農(nóng)事試驗場初開放時,門票為銅元八枚,孩童、仆役減半。到動物園和植物園參觀需另買票,動物園為銅元八枚,植物園為銅元四枚),南窗賣白色的男票,西窗賣紅色的女票。西配房是寄存東西的地方。游人按照男左女右的規(guī)定從東門進(jìn)場,進(jìn)門后有專人檢票。東西配樓之間的廣場上列種著松樹,樓后種有榆樹、槐樹等落葉喬木。如今正門周圍存有少量古槐樹和榆樹。</p> <p class="ql-block">?? 農(nóng)事試驗場時期的售票處(東配房)。</p> <p class="ql-block">?? 西配房。</p><p class="ql-block ql-indent-1">農(nóng)事試驗場時期的出口。參觀完農(nóng)事試驗場后從此門出。</p> <p class="ql-block">?? 北樓。</p><p class="ql-block ql-indent-1">農(nóng)事試驗場時期的接待室。面南而建。</p> <p class="ql-block">?? 北樓東側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 北樓東北側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 北樓西側(cè)和西配樓。</p> <p class="ql-block">?? 北樓和東西配樓內(nèi)側(cè)。</p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">1950年3月1日,以“西郊公園”的名稱對外開放。西郊公園4個大字分別懸掛在正門的四根立柱上方。從目前掌握的照片看,此時正門上部原來嵌著“農(nóng)事試驗場”的字樣,已改為雙獅舞球,其下面還有一只蝙蝠。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1">1955年4月1日,經(jīng)北京市人民政府決定,正式更名為“北京動物園”。牌匾題字為時任中國科學(xué)院院長的郭沫若。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">“文革”期間,北京動物園內(nèi)的部分建筑遭到毀壞,大門上部有龍型圖案的<span style="font-size:18px;">磚雕紋飾磚墻被全部鏟掉,只剩下了原大門的下部分,由于郭沫若受到?jīng)_擊,由他題寫的園名匾額也</span>被摘除<span style="font-size:18px;">。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">因公園大門不能沒有牌匾,不得不在毛澤東詩詞書法《沁園春 · 雪》、《七律 · 人民解放軍占領(lǐng)南京》、《七律 · 送瘟神》中分別選取了“北京動物園”五個字,拼湊成了園名牌匾。自此,北京動物園有了“毛體”的牌匾。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">《沁</span><b style="font-size:15px; color:rgb(237, 35, 8);">園</b><span style="font-size:15px;">春 · 雪》</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">毛澤東</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:15px;">北</b><span style="font-size:15px;">國風(fēng)光,千里冰封,萬里雪飄。望長城內(nèi)外,惟余莽莽;大河上下,頓失滔滔。山舞銀蛇,原馳蠟象,欲與天公試比高。須晴日,看紅裝素裹,分外妖嬈。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:15px;">江山如此多嬌,引無數(shù)英雄競折腰。惜秦皇漢武,略輸文采;唐宗宋祖,稍遜風(fēng)騷。一代天驕,成吉思汗,只識彎弓射大雕。俱往矣,數(shù)風(fēng)流人</span><b style="font-size:15px; color:rgb(237, 35, 8);">物</b><span style="font-size:15px;">,還看今朝。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">《七律 · 人民解放軍占領(lǐng)南</span><b style="font-size:15px; color:rgb(237, 35, 8);">京</b><span style="font-size:15px;">》</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">毛澤東</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">鐘山風(fēng)雨起蒼黃,百萬雄師過大江。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">虎距龍盤今勝昔,天翻地覆慨而慷。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">宜將剩勇追窮寇,不可沽名學(xué)霸王。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px;">天若有情天亦老,人間正道是滄桑。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">《七律 · 送瘟神》</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">毛澤東</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">其一</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">綠水青山枉自多,華佗無奈小蟲何!</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">千村薜荔人遺矢,萬戶蕭疏鬼唱歌。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">坐地日行八萬里,巡天遙看一千河。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">牛郎欲問瘟神事,一樣悲歡逐逝波。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">其二</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">春風(fēng)楊柳萬千條,六億神州盡舜堯。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">紅雨隨心翻作浪,青山著意化為橋。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">天連五嶺銀鋤落,地</span><b style="font-size:15px; color:rgb(237, 35, 8);">動</b><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">三河鐵臂搖。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:15px; color:rgb(25, 25, 25);">借問瘟君欲何往,紙船明燭照天燒。</span></p> <p class="ql-block">?? 磚雕百年大門園名匾額。</p> <p class="ql-block">?? 海洋館大門園名匾額。</p> <p class="ql-block">?? 西南門和西北門的園名匾額。</p> <p class="ql-block">?? 大門上的精美磚雕。</p><p class="ql-block ql-indent-1">1987年對正門的門花部分依照片復(fù)原。但雕刻技藝大不如前。</p> <p class="ql-block">?? 配樓上的精美磚雕。</p> <p class="ql-block">?? 西北宮門</p><p class="ql-block ql-indent-1">根據(jù)農(nóng)事試驗場地圖,東北宮門位于現(xiàn)海洋館附近,西北宮門位于<span style="font-size:18px;">現(xiàn)鷹山西南的長河邊。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">原清農(nóng)事試驗場東北宮門和西北宮門是兩座同時修建的大門,形制十分相似,細(xì)節(jié)卻又不同。</p> <p class="ql-block">?? 松風(fēng)蘿月軒</p><p class="ql-block ql-indent-1">松風(fēng)蘿月軒建于1906年,原是清代皇家游船碼頭,而今作為游客休息乘涼之所。</p><p class="ql-block ql-indent-1">松風(fēng)譯為松林間的清風(fēng),蘿月譯為藤蘿間的明月,軒為由柱和欄桿搭建,以敞朗為特點的建筑。</p><p class="ql-block ql-indent-1">松風(fēng)蘿月軒于2019年7月底完成重新修繕。</p> <p class="ql-block">?? 豳風(fēng)堂</p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">整體建筑包括了五間房屋和一座庭院,整體風(fēng)格是中國傳統(tǒng)建筑,同時鑲嵌了大塊的玻璃窗。在豳風(fēng)堂的北面堆砌有假山,假山這塊當(dāng)年還設(shè)立了人造瀑布。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">豳風(fēng)堂</span>最初是農(nóng)事試驗場的陳列室,主要展示各種農(nóng)林物資和工具。從1929年開始,對外招商包租,成為了經(jīng)營茶點食品的餐飲服務(wù)點。豳風(fēng)堂的1949年后,這里延續(xù)了當(dāng)年的功能,成為了動物園內(nèi)的一家飯館和職工食堂。</p> <p class="ql-block">?? 北側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 南側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 東側(cè)。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">?? 中式花園(牡丹亭</span>)</p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">建于1908年。由南北兩個半圓廊組成,南廊中間有一間玻璃方亭,北廊中間則是一間海棠式玻璃廳。因種有各色牡丹又名牡丹亭。四面環(huán)水,東臨豳風(fēng)堂,南與薈芳軒隔水相望。綠色的廊柱及廊椅、紅色的連檐、灰色的廊頂渾然一體,有“中式花園的圓游廊”之稱。這里曾開設(shè)茶座供游人品茶納涼。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">20世紀(jì)50年代后,飼養(yǎng)鷹、雕等猛禽的猛禽籠占據(jù)了牡丹園很大一部分。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">《萬生園百詠 · 海棠式亭》</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">亭圓式比海棠花,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">深下珠簾靜品茶。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">隔著晶窗數(shù)游客,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">紅男綠女燦云霞。</span></p> <p class="ql-block">?? 西側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 東側(cè)。</p> <p class="ql-block">?? 遠(yuǎn)觀牡丹亭(北向南)。</p> <p class="ql-block">?? 薈芳軒</p><p class="ql-block ql-indent-1">建于1906年,一排九開間,這里最早是農(nóng)事試驗場的農(nóng)產(chǎn)品種植區(qū)和展覽區(qū)。</p> <p class="ql-block">?? 依綠亭</p><p class="ql-block ql-indent-1">原為二層海棠式亭,是清朝農(nóng)事試驗場的遺存建筑?,F(xiàn)上層已損壞,僅余下層。</p><p class="ql-block ql-indent-1">2006年,為紀(jì)念北京動物園向公眾開放一百周年,公園管理處在亭內(nèi)立“百年紀(jì)念”碑一通,畫家黃永玉題碑名“百年紀(jì)念”四字,北京大學(xué)哲學(xué)系博士胡仲平撰寫了“北京動物園百年碑記”。</p> <p class="ql-block">?? 暢觀樓、南薰橋和銅獸</p> <p class="ql-block">?? 暢觀樓</p> <p class="ql-block ql-indent-1">正門上方懸掛琺瑯鑲嵌的慈禧賜名匾額“暢觀樓”。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">建成于光緒三十四年(1908年),<span style="font-size:18px;">由法國設(shè)計師設(shè)計,是北京保存最完整的歐式建筑,也是北京唯一一座保存完整的皇家夏日行宮,被稱為“最后的皇家行宮”。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">當(dāng)年慈禧太后乘船沿長河(俗稱慈禧水道)前往頤和園途中的一個行宮。1908年4月和9月,慈禧及光緒帝曾兩次來這里小憩。當(dāng)年11月光緒帝和慈禧先后去世,這座最后的皇家行宮便沒有再用過。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">該樓的兩側(cè)并不對稱,東邊為三層,圓柱形,樓頂有一圓形平臺。西邊兩層,八角形,屋頂為八角錐形。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">暢觀樓造型別致,樓高兩層,紅磚墻體,周圍有深外廊,外墻上有精美磚雕花飾。暢觀樓大體上可以分為三部分,樓的正面為七開間,兩邊分別三開間帶外廊。正面中間有一凸出帶廊柱的雨篷,廊柱為白色科林斯柱式,柱頭有花葉雕飾。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">雨篷的頂部為二層室外平臺,設(shè)有歐式的花瓶石雕欄桿。中間樓頂部立置七座葫蘆形寶瓶飾物,大門作柱式門廊和拱券。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">《萬生園百詠》</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">鋪陳錦繡更輝煌,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">百尺樓高炫目光。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">試上望臺瞻萬象,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:18px;">三辰星在五云旁。</span></p> <p class="ql-block">?? 暢觀樓與南薰橋。</p> <p class="ql-block ql-indent-1">暢觀樓南側(cè)有漢白玉石橋一座,名南熏橋,橋東西兩側(cè)有一對鎏金銅獸,東邊為銅獅,西側(cè)為銅犼,頭對頭站立在石臺之上。</p> <p class="ql-block">?? 南薰橋</p> <p class="ql-block">?? 銅獅</p> <p class="ql-block">?? 銅吼</p> <p class="ql-block">?? 鬯春堂</p><p class="ql-block ql-indent-1">鬯(音:chàng,與“暢”同音同義)春堂建成于1908年初,后毀,現(xiàn)為復(fù)建。改組建筑是由三個房脊相連而成,在建筑中叫做“三卷”。房檐用金漆描成飄帶形,紅底金花?!皟?nèi)庭宮殿式樣,畫棟雕梁,丹碧輝煌。金磚無縫,龍氈有光?!?lt;/p><p class="ql-block ql-indent-1">“四周高臺階環(huán)抱假山石,很有幾塊奇石,如同山峰似的,又有幾塊玲瓏石,七穿八洞?!睘槠渌賳T臨時辦公住處。</p><p class="ql-block ql-indent-1">1912年,宋教仁應(yīng)袁世凱邀請出任農(nóng)林總長,曾經(jīng)在鬯春堂居住了8個月。</p><p class="ql-block ql-indent-1">鬯春堂后墻往北有個豁口,像一座小門,豁口兩邊有兩塊對稱的假山石,中間的臺基上有一塊太湖石,豁口正對著的就是宋教仁紀(jì)念塔遺址碑。</p><p class="ql-block ql-indent-1">目前鬯春堂開辟為品茗讀書的場所。</p><p class="ql-block ql-indent-1">借用《萬生園百詠》詠“西洋茶館”(咖啡館,該建筑已消失),<span style="font-size:18px;">渲染一下。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">照人粉壁白于霜,</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">幾案杯壺凈且光。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">一盞嘎飛消宿食,</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">勝游疑到大西洋。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">?? 宋教仁紀(jì)念塔</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">為紀(jì)念宋教仁先生,1914年在上海為其建墓,1916年秋在他所居住過的鬯春堂的北面建立了一座2米高的宋教仁紀(jì)念塔。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">1967年因為宋教仁的身份為國民黨元老,其紀(jì)念塔被毀。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">現(xiàn)存的遺址碑為2009年新建,立于殘存基座之上,碑身大約只有1米高,孤零零地立在一片清幽靜謐的柏樹林中。石碑的正面刻有描金字“宋教仁紀(jì)念塔遺址”字樣。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">石碑的背面刻有簡短的碑文,字跡很小,且不十分清晰。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">碑文如下:“宋教仁1882 - 1913年,湖南省桃源縣人。一九一二年任民國第一屆內(nèi)閣農(nóng)林總長。住“農(nóng)事試驗場”鬯春堂,年底離開。一九一三年三月二十日,在上海車站遇刺,身亡。一九一六年,在此建宋教仁紀(jì)念塔。原紀(jì)念塔毀于一九六七年間?!北囊还菜木湓挘喲运谓倘实乃募?,最后標(biāo)明“二零零九年十一月”,沒有修筑的落款,也沒有注明此碑由何人所重立。</span></p> <p class="ql-block">?? 四烈士墓</p><p class="ql-block ql-indent-1">為了紀(jì)念1912年1月16日刺殺袁世凱未遂而被殺的革命黨人彭家珍、楊禹昌、黃芝萌、張先培而建的同盟會四烈士墓。</p><p class="ql-block ql-indent-1">1912年年8月,四烈士墓建成。墓為“十”字形,四烈士分別葬于東、南、西、北四墓穴中。上立八角形碑塔,在碑的四面分別注明四位烈士的姓名。8月24日,孫中山應(yīng)袁世凱之邀抵達(dá)北京。29日孫中山專門赴農(nóng)事試驗場(動物園)為反對清朝復(fù)辟制度而獻(xiàn)身的四烈士送葬。</p><p class="ql-block ql-indent-1">1966年四烈士墓、墓碑被毀,僅剩下臺基。</p><p class="ql-block ql-indent-1">1990年北京動物園復(fù)建,立“彭楊黃張四烈士墓遺址”紀(jì)念碑,碑陰為四烈士生平,</p> <p class="ql-block">?? 陸謨克堂</p><p class="ql-block ql-indent-1">建于1934年,是一座利用法國退還庚子賠款,為紀(jì)念法國生物學(xué)家拉馬克而修建的一所中西合璧的三層小樓。這座當(dāng)年由中法文化教育基金會、國立北平研究院及國立北平天然博物院工體主持修建的建筑,是中國最早的植物學(xué)科研樓,也是中國現(xiàn)代植物科學(xué)研究的基地。整個陸謨克堂是三層法式建筑,外墻的磚石為灰紅兩色,當(dāng)年這里的1 <span style="font-size:18px;">是實驗室,2</span>層是圖書館,3層則是標(biāo)本室。1949年,在這里建立了中國科學(xué)院植物分類研究所,1953年改為中國科學(xué)院植物研究所。</p> <p class="ql-block">?? 猴山</p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">猴山是北京動物園著名的獅虎山、熊山、猴山等三山建筑之一。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">建于1942年,由日本人建成。</p><p class="ql-block ql-indent-1">2007年,因按北京市規(guī)劃建設(shè)展覽館西路,將猴山參觀通道、隔離墻拆除,猴山內(nèi)的石頭主峰被削低一米后,作為遺址保留了下來。</p><p class="ql-block ql-indent-1">2009年9月,對舊猴山進(jìn)行改建。原山體被玻璃幕墻環(huán)繞,面積也有所減少。</p> <p class="ql-block">?? 農(nóng)事試驗場前的遺存</p><p class="ql-block ql-indent-1">光緒三十二年(1906年)清農(nóng)工商部在原樂善園、繼園(三貝子花園)、廣善寺、惠安寺舊址上,建立農(nóng)事試驗場(北京動物園前身)。</p> <p class="ql-block">?? 廣善寺</p><p class="ql-block ql-indent-1">廣善寺遺址位于陸謨克堂對面院內(nèi)。</p><p class="ql-block ql-indent-1">目前破爛不堪雜草叢生,東邊的一溜房子要塌了,門窗都被破木板堵上了。北面的大殿保存相對好一點,沒有那么破爛。</p><p class="ql-block ql-indent-1">廣善寺的山門,在動物園公交站后面。</p> <p class="ql-block">?? 繼園遺存</p><p class="ql-block ql-indent-1">該園故址位于今北京動物園西部(金絲猴展區(qū))??滴醭?,有園名“鄰善園”,系康熙帝賜其皇三子允祉的園林。明義得到鄰善園后進(jìn)行了大規(guī)模修葺,并將其更名為“環(huán)溪別墅”。道光年間,寶文莊公有園名“可園”。光緒初年,可園更名“繼園”,后此園歸屬內(nèi)務(wù)府奉宸苑。對于該園的沿革仍在研究之中。</p><p class="ql-block ql-indent-1">繼園遺存碑位于鳥苑西部湖的西岸,金絲猴展館東北。</p>