蘇東坡"論書法"十首詩:值得反復(fù)揣摩的書法理論!轉(zhuǎn)發(fā)張煜偉(鐘靈毓秀) <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇東坡“論書法”十首詩:值得反復(fù)揣摩的書法理論!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">書香半畝 !</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾是大詩人,也是大書法家。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">是大詩人,他有功底用詩的形式來論書法。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">是大書法家,他有卓越的書法實(shí)踐為“書論”提供支撐。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾論書法的詩,無論是在詩詞領(lǐng)域還是書法領(lǐng)域,都是非常寶貴的文化遺產(chǎn)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">尤其對書法和詩詞都愛好的后人來說,研讀蘇軾論書法的詩作,是一門必修課。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾的書法和詩詞,藝術(shù)性和思想性很強(qiáng),對后世影響巨大。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾的審美觀和藝術(shù)觀,極富個性特色,對后世也產(chǎn)生極大的影響。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾的書法理念,核心在于“崇尚意趣”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“我書意造本無法,點(diǎn)畫信手煩推求?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“短長肥瘦各有態(tài),玉環(huán)飛燕誰敢憎。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“吾聞古書法,守駿莫如跛?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">這些詩句,均是蘇軾書法“崇尚意趣”的詩意表達(dá)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">后世評價唐書與宋書的區(qū)別時,稱“唐書尚法”“宋書尚意”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">這種區(qū)別,在蘇軾的書法作品和書法理論上,都得到鮮明體現(xiàn)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">這“意趣”二字,不單是蘇軾的書法觀,也是他整個藝術(shù)觀的精髓所在。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘇軾的“尚意”書法理念,本質(zhì)上,就是他灑脫曠達(dá)的個性在藝術(shù)領(lǐng)域的精彩綻放。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(1)石蒼舒醉墨堂</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">人生識字憂患始,姓名粗記可以休。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">何用草書夸神速,開卷惝恍令人愁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">我嘗好之每自笑,君有此病何年瘳。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">自言其中有至樂,適意無異逍遙游。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">近者作堂名醉墨,如飲美酒銷百憂。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">乃知柳子語不妄,病嗜土炭如珍羞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">君于此藝亦云至,堆墻敗筆如山丘。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">興來一揮百紙盡,駿馬倏忽踏九州。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">我書意造本無法,點(diǎn)畫信手煩推求。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">胡為議論獨(dú)見假,只字片紙皆藏收。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">不減鐘張君自足,下方羅趙我亦優(yōu)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">不須臨池更苦學(xué),完取絹素充衾裯。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾非常著名的論書法詩篇。詩中,蘇軾對朋友石蒼舒的草書非常贊賞,稱之為“興來一揮百紙盡,駿馬倏忽踏九州。”并結(jié)合自己對書法的理解,闡述了自己鮮明的書法觀:書法有法,需要勤學(xué)苦練(堆墻敗筆如山丘);書法無法,“我書意造本無法,點(diǎn)畫信手煩推求?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(2)柳氏二外甥求筆跡</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">退筆成山未足珍,讀書萬卷始通神。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">君家自有元和腳,莫厭家雞更問人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">一紙行書兩絕詩,遂良須鬢已如絲。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">何當(dāng)火急傳家法,欲見誠懸筆諫時。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:埋頭苦練,未必能寫出好書法;要提升書法境界,需要“讀書萬卷”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">這是蘇軾的書法觀,也就是“退筆成山未足珍,讀書萬卷始通神?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(3)題王逸少帖</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">顛張醉素兩禿翁,追逐世好稱書工。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">何曾夢見王與鐘,妄自粉飾欺盲聾。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">有如市倡抹青紅,妖歌嫚舞眩兒童。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">謝家夫人淡豐容,蕭然自有林下風(fēng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">天門蕩蕩驚跳龍,出林飛鳥一掃空。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">為君草書續(xù)其終,待我他日不匆匆。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:王逸少就是“書圣”王羲之。詩中,蘇軾對王羲之的飄逸瀟灑書法推崇備至,稱之為“謝家夫人淡豐容,蕭然自有林下風(fēng)?!保ㄏ衩廊艘粯訌娜輧?yōu)雅,像林下風(fēng)一樣瀟灑飄逸。)而對張旭和懷素的草書,則持批評態(tài)度。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(4)書劉景文所藏王子敬帖絕句</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">家雞野鶩同登俎,春蚓秋蛇總?cè)電Y。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">君家兩行十二字,氣壓鄴侯三萬簽。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:王子敬就是大書法家王獻(xiàn)之,劉景文則是蘇軾非常尊敬的老朋友,也是一位收藏家。這首詩是蘇東坡對王獻(xiàn)之書法筆法多變(春蚓秋蛇)氣勢宏偉(氣壓鄴侯三萬簽)的高度贊美。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(5)六觀堂老人草書詩</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">物生有象象乃滋,夢幻無根成斯須。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">方其夢時了非無,泡影一失俯仰殊。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">清露未晞電已徂,此滅滅盡乃真吾。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">云如死灰實(shí)不枯,逢場作戲三昧俱。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">化身為醫(yī)忘其軀,草書非學(xué)聊自娛。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">落筆已喚周越奴,蒼鼠奮髯飲松腴。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">剡藤玉版開雪膚,游龍?zhí)祜w萬人呼,莫作羞澀羊氏姝。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾對六觀堂老人(僧人了性)草書的評價:看似墨跡枯槁,實(shí)則富有生命力(云如死灰實(shí)不枯),并贊美其草書有遠(yuǎn)韻,“落筆已喚周越奴,蒼鼠奮髯飲松腴?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(6)次韻米黻二王書跋尾二首其一</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">三館曝書防蠹?xì)?,得見來禽與青李。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">秋蛇春蚓久相雜,野鶩家雞定誰美。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">玉函金鑰天上來,紫衣敕使親臨啟。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">紛綸過眼未易識,磊落掛壁空云委。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">歸來妙意獨(dú)追求,坐想蓬山二十秋。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">怪君何處得此本,上有桓玄寒具油。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">巧偷豪奪古來有,一笑誰似癡虎頭。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">君不見長安永寧里,王家破垣誰復(fù)修。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾依韻和米芾題跋的詩。此詩寫蘇軾在“曝書會”上欣賞到王羲之《青李來禽帖》時驚喜之情?;丶抑?,還沉浸在無窮的回味之中:“歸來妙意獨(dú)追求,坐想蓬山二十秋?!?lt;/span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(7)次韻米黻二王書跋尾二首其二</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">元章作書日千紙,平生自苦誰與美。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">畫地為餅未必似,要令癡兒出饞水。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">錦囊玉軸來無趾,粲然奪真疑圣智。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">忍饑看書淚如洗,至今魯公余乞米。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾和米芾題跋的詩。詩中寫到米芾勤奮學(xué)書(元章作書日千紙),并說米芾學(xué)畫也很刻苦,畫餅要讓小朋友流口水(要令癡兒出饞水)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(8)觀子玉郎中草圣</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">柳侯運(yùn)筆如電閃,子云寒悴羊欣儉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">百斛明珠便可扛,此書非我誰能雙。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這柳侯,就是柳子玉(柳瑾),北宋書法家,蘇軾的親戚。此詩贊美柳子玉寫草書運(yùn)筆如飛(運(yùn)筆如電閃),書法技藝精湛(此書非我誰能雙)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(9)孫莘老求墨妙亭詩</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">蘭亭繭紙入昭陵,世間遺跡猶龍騰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">顏公變法出新意,細(xì)筋入骨如秋鷹。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">徐家父子亦秀絕,字外出力中藏棱。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">嶧山傳刻典刑在,千載筆法留陽冰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">杜陵評書貴瘦硬,此論未公吾不憑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">短長肥瘦各有態(tài),玉環(huán)飛燕誰敢憎。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">吳興太守真好古,購買斷缺揮縑繒。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">龜趺入座螭隱壁,空齋晝靜聞登登。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">奇蹤散出走吳越,勝事傳說夸友朋。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">書來訖詩要自寫,為把栗尾書溪藤。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">后來視今猶視昔,過眼百年如風(fēng)燈。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">他年劉郎憶賀監(jiān),還道同時須服膺。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾非常著名的論書法詩篇。詩中,蘇軾評價和贊揚(yáng)了前人的多種碑帖,闡述了自己的書法美學(xué)思想。其中的“短長肥瘦各有態(tài),玉環(huán)飛燕誰敢憎?!币痪洌浞煮w現(xiàn)出蘇軾的書法理念:反對藝術(shù)泥古不化,倡導(dǎo)書法藝術(shù)多樣性和包容性。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">(10)和子由論書</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">吾雖不善書,曉書莫如我。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">茍能通其意,常謂不學(xué)可。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">貌妍容有顰,璧美何妨橢。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">端莊雜流麗,剛健含婀娜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">好之每自譏,不謂子亦頗。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">書成輒棄去,謬被旁人裹。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">體勢本闊略,結(jié)束入細(xì)么。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">子詩亦見推,語重未敢荷。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">邇來又學(xué)射,力薄愁官笥。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">多好竟無成,不精安用夥。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">何當(dāng)盡屏去,萬事付懶惰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">吾聞古書法,守駿莫如跛。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">世俗筆苦驕,眾中強(qiáng)嵬騀。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">鐘張忽已遠(yuǎn),此語與時左。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">●簡評:這是蘇軾和弟弟蘇轍討論書法藝術(shù)的詩,也是蘇軾非常著名的論書法詩篇。詩中,蘇軾闡述自己的書法理念:不必死學(xué)古人,不必斤斤計(jì)較于“法度”,把“意”作為書法藝術(shù)最重要的內(nèi)涵。蘇軾認(rèn)為,書法藝術(shù)貴在寫意樂心,不計(jì)較于工拙,妙境總在自由揮灑之間。蘇軾這種書法理念,與他個人的藝術(shù)審美觀,以及灑脫自在的個性非常契合。</span></p>